تسمه تایم چیست و چه وظیفه ای دارد؟

خلاصه این مطلب:

تسمه تایم (که به آن تسمه تایمینگ یا تسمه زمانبندی نیز می‌گویند) در واقع نقش مهمی در عملکرد موتور احتراق داخلی به عهده دارد. این تسمه می‌تواند از مواد مختلفی مانند پلاستیک، کاواک، یا حتی فلز ساخته شود. این تسمه، از طریق اتصال میل‌لنگ به میل‌سوپاپ، این دو قسمت را به یکدیگر هماهنگ می‌کند. هماهنگی این دو قسمت بسیار مهم است زیرا میل‌لنگ و میل‌سوپاپ باید در زمان‌های مشخص و دقیقی نسبت به یکدیگر حرکت کنند. اگر این هماهنگی نباشد، موتور ممکن است به درستی کار نکند یا حتی آسیب ببیند.

تسمه تایم چیست و چه وظیفه ای دارد؟

تسمه تایم (که به آن تسمه تایمینگ یا تسمه زمانبندی نیز می‌گویند) در واقع نقش مهمی در عملکرد موتور احتراق داخلی به عهده دارد. این تسمه می‌تواند از مواد مختلفی مانند پلاستیک، کاواک، یا حتی فلز ساخته شود.

این تسمه، از طریق اتصال میل لنگ به میل‌سوپاپ، این دو قسمت را به یکدیگر هماهنگ می‌کند. هماهنگی این دو قسمت بسیار مهم است زیرا میل‌لنگ و میل‌سوپاپ باید در زمان‌های مشخص و دقیقی نسبت به یکدیگر حرکت کنند. اگر این هماهنگی نباشد، موتور ممکن است به درستی کار نکند یا حتی آسیب ببیند.

حرکت میل‌لنگ باعث می‌شود که تسمه تایم حرکت کند، که این حرکت به نوبه خود باعث چرخش میل‌سوپاپ می‌شود. این چرخش میل‌سوپاپ سپس باعث باز و بسته شدن سوپاپ‌های ورودی و خروجی می‌شود، که این فرآیند باعث جریان مناسب هوا و سوخت به داخل اتاق احتراق و خروج گازهای خروجی می‌شود. 

استفاده از تسمه تایم از سال‌های ۱۹۶۰ به بعد رایج شد. در موتورهای قدیمی‌تر از تسمه تایم، زنجیر تایم یا چرخ دنده تایم استفاده می‌شد. تسمه تایم مزایایی مانند عملکرد بی‌صدا و کم‌ترین نیاز به نگهداری را نسبت به زنجیر تایم دارد. همچنین، تسمه تایم سبکتر و ارزان‌تر از زنجیر تایم است.

تسمه تایم معمولاً از جنس پلی‌وینیل کلراید (PVC) یا لاستیک ساخته می‌شود و دارای یک سری دندان‌های برش خورده است که با دنده‌های موتور هماهنگی می‌کند. این دندان‌ها باعث می‌شوند تا حرکت چرخشی کرنک شفت به دنده‌ها و در نتیجه سوزن و سوپاپ‌ها منتقل شود. تسمه تایم باید مقاومت کافی در برابر فشارهای بالا، حرارت و سایش داشته باشد.

در صورتی که تسمه تایم خراب شود یا کشش آن کاهش یابد، هماهنگی درونی موتور مختل می‌شود و ممکن است باعث خسارت به سیستم سوپاپ‌ها و سایر قطعات موتور شود. به همین دلیل، تسمه تایم به طور منظم باید بررسی و در صورت لزوم تعویض شود.

در گذشته، تسمه تایم برای دوره تعویض مشخصی (معمولاً بین ۶۰,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰ کیلومتر) طراحی می‌شد، اما با پیشرفت تکنولوژی، تسمه‌های تایم جدیدتر می‌توانند دوام بیشتری داشته باشند و دوره تعویض آن‌ها بسته به نوع خودرو و تولیدکننده متغیر است. برای اطلاعات دقیق تر درباره تعویض تسمه تایم، به دفترچه راهنمای خودروی خود مراجعه کنید.

تفاوت بین تسمه تایم و زنجیر تایم چیست؟

تسمه تایم و زنجیر تایم هر دو در سیستم‌های تعمیر و نگهداری درونی خودروها استفاده می‌شوند و وظیفه هماهنگ کردن حرکت سوزن و سوپاپ‌ها با حرکت کرنک شفت را بر عهده دارند. اما دارای تفاوت‌هایی در جنس و ویژگی‌ها هستند. 

تسمه تایم معمولاً از جنس پلی‌وینیل کلراید (PVC) یا لاستیک ساخته می‌شود و دارای دندانه‌های برش خورده است. تسمه تایم به دلیل جنس پلاستیکی خود، به طور طبیعی در اثر اصطکاک و گرمای موتور آسیب می‌بیند. ممکن است دندانه‌های آن سایش پیدا کنند یا در برخی موارد پاره شوند. بنابراین، تسمه تایم نیاز به تعویض دوره‌ای دارد و تولیدکنندگان خودروها معمولاً دوره تعویض تسمه تایم را بر اساس پیمایش خاصی تعیین می‌کنند. با این حال، تسمه‌های تایم جدیدتر می‌توانند دوام بیشتری داشته باشند و دوره تعویض آن‌ها متغیر است.

از طرف دیگر، زنجیر تایم از جنس فلزی ساخته می‌شود، معمولاً از فولاد. زنجیر تایم به دلیل جنس فلزی خود دارای مقاومت بالا در برابر فشارها، حرارت و سایش است. این باعث می‌شود که زنجیر تایم دوام بیشتری نسبت به تسمه تایم داشته باشد و نیاز به تعویض نداشته باشد. زنجیر تایم قادر به تحمل شرایط سخت و استفاده طولانی مدت است و اغلب به عنوان یک سامانه بلاتکلیف استفاده می‌شود.

معیار تعویض تسمه تایم و زنجیر تایم بسته به نوع خودرو و راهنمایی تولیدکننده متفاوت است. اما در کل، زنجیر تایم بیشترین عمر مفید را دارد و نیاز به تعویض دوره‌ای ندارد، در حالی که تسمه تایم به دلیل خصوصیات پلاستیکی خود، نیاز به تعویض در بازه‌های زمانی معین دارد.

دنده تایمینگ چیست؟

دنده تایمینگ (Timing Gear) یک سیستم فلزی است که برای تنظیم زمانبندی حرکت سوپاپ‌ها در موتورها استفاده می‌شود. این سیستم شامل دنده‌هایی است که بر روی شفت کرنک و شفت گرداننده سوپاپ نصب می‌شوند و با هم به وسیلهٔ یک زنجیر یا یک تسمه تایم متصل می‌شوند.

دنده تایمینگ برای هماهنگ کردن حرکت چرخشی شفت کرنک (که حرکت اصلی موتور را تأمین می‌کند) با حرکت سوپاپ‌ها استفاده می‌شود. سوپاپ‌ها به وسیلهٔ سیلندرها در موتور قرار دارند و زمانبندی صحیح باز و بسته شدن سوپاپ‌ها بسیار مهم است تا هماهنگی در سیکل احتراق و خروج گازهای احتراقی تضمین شود.

دنده تایمینگ به عنوان یک روش سنتی برای زمانبندی حرکت سوپاپ‌ها استفاده می‌شود و به خصوص در خودروهای سنگین و برخی خودروهای قدیمی استفاده می‌شود. این روش معمولاً در موتورهایی که قدرت بیشتری نیاز دارند و از سیستم زنجیره تایم معمولی قادر به انتقال نیرو نیستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مقابل، تسمه تایم و زنجیر تایم از روش‌هایی هستند که در بسیاری از خودروها استفاده می‌شوند و برای انتقال حرکت بین شفت کرنک و شفت گرداننده سوپاپ استفاده می‌شوند. این روش‌ها معمولاً در خودروهای سبک‌تر و معمولی استفاده شده و به دلیل ساختار خود از طریق تسمه یا زنجیره، نیرو را به سوپاپ‌ها منتقل می‌کنند.

عوارض و مشکلات ناشی از پاره شدن تسمه تایم

پارگی تسمه تایم می‌تواند عواقب جدی برای عملکرد موتور خودرو داشته باشد. در صورت پارگی تسمه تایم، هماهنگی بین حرکت شفت کرنک و سوپاپ‌ها به هم برخورد می‌کند و باعث بروز مشکلات جدی در موتور می‌شود. برخی از اتفاقات و عواقبی که ممکن است با پارگی تسمه تایم رخ دهد عبارتند از:

1. برخورد سوپاپ‌ها با کپه: هنگامی که تسمه تایم پاره می‌شود و هماهنگی بین شفت کرنک و سوپاپ‌ها از بین می‌رود، سوپاپ‌ها ممکن است با کپه‌ها در داخل سیلندر برخورد کنند. این باعث می‌شود که سوپاپ‌ها و کپه‌ها تصادف کنند و ممکن است به هم برخورد کرده و خراب شوند. این خسارت معمولاً باعث خرابی سرسیلندرها، سوپاپ‌ها و کپه‌ها می‌شود و نیاز به تعمیرات جدی در موتور دارد.

2. آسیب به سیستم سوپاپ: پارگی تسمه تایم ممکن است باعث بروز تداخل بین سوپاپ‌ها و کام گیربکس شود. در نتیجه، سوپاپ‌ها ممکن است تصادف کنند و با هم برخورد کنند، که منجر به شکستن عناصر سیستم سوپاپ و سایر قطعات مربوطه می‌شود.

3. آسیب به سیستم پیستون: در برخی موارد، پارگی تسمه تایم می‌تواند باعث برخورد پیستون‌ها با سوپاپ‌ها شود. این موضوع ممکن است باعث خرابی پیستون‌ها و سایر قطعات مرتبط مانند سرسیلندرها، سرپوش‌ها و شیارهای سوپاپ شود.

4. خرابی موتور: پارگی تسمه تایم در بعضی موارد می‌تواند به خرابی موتور منجر شود. برخی از موتورها طراحی شده‌اند به گونه‌ای که سوپاپ‌ها و پیستون‌ها در صورت برخورد، به هم برخورد کنند و در نتیجه موتور خراب شود.

بنابراین، پارگی تسمه تایم یک مشکل جدی است که نیاز به تعمیرات گسترده و گاهاً تعویض قطعات موتور دارد. بهترین راه برای جلوگیری از این مشکل، رعایت دوره‌های تعویض تسمه تایم توسط تولیدکننده خودرو و نگهدر حالی که ممکن است تسمه تایم در نتیجه فرسایش به طور طبیعی و پس از طی کردن مسافت‌های زیادی باید تعویض شود، پاره شدن تسمه تایم ناگهانی و ناشی از علل دیگری می‌تواند به وقوع بپیوندد. این علل می‌تواند شامل فشار زیاد روی تسمه، خستگی مواد، کیفیت ناقص تسمه، نصب نادرست تسمه، یا خرابی سایر قطعات مرتبط با تسمه تایم مانند رول‌ها و تنظیم‌کننده‌ها باشد.

در صورت پارگی تسمه تایم، ممکن است تسمه دینام پاره شده و زیر تسمه تایم فرو برود. این اتفاق می‌تواند منجر به خروج تسمه تایم از جای خود، عدم حرکت سوپاپ‌ها به صورت هماهنگ و کامل، و بروز خرابی‌های جدی در موتور شود. چنین وضعیتی نیاز به تعمیر موتور دارد و ممکن است قطعاتی مانند سوپاپ‌ها، کام گیربکس، پیستون‌ها، سرسیلندرها و سایر قطعات مرتبط با سیستم سوپاپ و پیستون دچار خسارت شده باشند.

به همین دلیل، رعایت دوره تعویض تسمه تایم که توسط تولیدکننده خودرو تعیین شده است، بسیار مهم است. همچنین، در صورت مشاهده هرگونه علائم نامطلوب مانند صدای غیرعادی، لرزش‌های غیرمعمول، یا عملکرد نامناسب موتور، بهتر است خودرو را بررسی و تعمیر کنید تا از وقوع مشکلات جدی جلوگیری شود.

چه عواملی می‌توانند باعث پارگی تسمه تایم شوند؟

پارگی تسمه تایم می‌تواند به علت عوامل مختلفی رخ دهد. در زیر، عواملی که ممکن است باعث پارگی تسمه تایم شوند را بررسی می‌کنیم:

1. فرسایش و خستگی: تسمه تایم در طول زمان و به دلیل استفاده مکرر و تحمل فشار و تنش‌های مکانیکی، ممکن است فرسایش و خستگی نمایش دهد. این فرسایش ممکن است منجر به ضعف و خرابی تسمه شود و در نهایت پاره شدن آن را ایجاد کند.

2. تنظیم نادرست تسمه: تنظیم نادرست تسمه تایم می‌تواند باعث ایجاد فشار زیاد بر روی تسمه شود. این فشار زیاد ممکن است باعث خستگی و آسیب به تسمه تایم شده و در نهایت پاره شدن آن را تسریع کند.

3. خرابی رول‌ها و تنظیم‌کننده‌ها: رول‌ها و تنظیم‌کننده‌ها در سیستم تسمه تایم نقش مهمی دارند. خرابی یا کار نکردن صحیح این قطعات می‌تواند باعث ایجاد تنش نامتوازن در تسمه شده و پاره شدن آن را تسریع کند.

4. گرد و غبار و آلودگی: ورود گرد و غبار، روغن، چربی و سایر آلودگی‌ها به سیستم تسمه تایم می‌تواند منجر به خراشیدگی و آسیب به تسمه شود. این آسیب‌ها ممکن است باعث ضعف و پاره شدن تسمه تایم شوند.

5. افزایش دما: در موتورهایی که دمای بالایی دارند، گرمای بیش از حد می‌تواند تسمه تایم را آسیب برساند. افزایش دما ممکن است منجر به تغییر خواص ماده تسمه شود و باعث پاره شدن آن شود.

6. خرابی سایر قطعات: خرابی سایر قطعات مرتبط با سیستم تسمه تایم مانند پولی، آیدلر، پمپ آب و ... نیز می‌تواند باعث پاره شدن تسمه تایم شود. به عنوان مثال، در صورت خرابی پولی یا آیدلر، تسمه تایم از مسیر صحیح خارج می‌شود و ممکن است پاره شود.

7. نصب نادرست تسمه: نصب نادرست تسمه تایم می‌تواند منجر به ایجاد تنش نامتوازن در تسمه شود و باعث پاره شدن آن شود.

مراقبت و نگهداری منظم از سیستم مراقبت و نگهداری منظم از سیستم تسمه تایم، از جمله تعویض به موقع تسمه ها، تنظیم صحیح تسمه، پاکسازی از آلودگی‌ها و حفظ دمای مناسب، می‌تواند به کاهش احتمال پارگی تسمه تایم کمک کند. همچنین، رعایت دستورالعمل‌های تعمیر و نگهداری توسط تولیدکننده و استفاده از قطعات اصلی و با کیفیت نیز اهمیت دارد. در صورتی که تسمه تایم دچار آسیب یا فرسایش شده باشد، باید آن را به موقع تعویض کرد تا خطر پارگی و آسیب به سایر قطعات موتور کاهش یابد.

نکاتی جهت نگهداری از تسمه تایم و عمر آن

برای نگهداری صحیح از تسمه تایم و افزایش عمر مفید آن، می‌توانید به موارد زیر توجه کنید:

1. رعایت دستورالعمل‌های تولیدکننده: همیشه دستورالعمل‌ها و توصیه‌های تولیدکننده خودرو را بررسی کنید و آنها را رعایت کنید. هر تولیدکننده ممکن است نکات خاصی را برای نگهداری تسمه تایم در نظر داشته باشد.

2. تنظیم صحیح تسمه: تنظیم درست تسمه تایم بسیار مهم است. اگر تنظیم نادرست باشد، ممکن است تسمه تنش زیادی یا کمی داشته باشد که می‌تواند به آسیب و خستگی تسمه منجر شود. در صورت نیاز، تنظیم تسمه را با استفاده از ابزار مناسب و بر اساس راهنمایی‌های تولیدکننده انجام دهید.

3. عدم تماس با آلودگی‌ها: سعی کنید تسمه تایم با آلودگی‌هایی مانند گرد و غبار، روغن، چربی و غیره تماس نکند. این آلودگی‌ها می‌توانند خراشیدگی و آسیب به تسمه تایم ایجاد کنند. در صورت لزوم، تمیز کردن تسمه تایم را به صورت منظم و با محصولات معتبر و مناسب انجام دهید.

4. جلوگیری از تنش زیاد: از تنش زیاد بر روی تسمه تایم جلوگیری کنید. تنش زیاد ممکن است باعث خستگی و آسیب به تسمه شود. در صورت نیاز، تسمه تایم را با توجه به راهنمایی‌های تولیدکننده تنظیم کنید و از فشارها و تنش‌های غیرطبیعی بر روی تسمه جلوگیری کنید.

5. نگهداری از سیستم خنک کاری: سیستم خنک کاری موتور نقش مهمی در عملکرد تسمه تایم دارد. مراقبت از سیستم خنک کاری و جلوگیری از افزایش دما به حد خطرناک می‌تواند از خرابی و آسیب به تسمه تایم جلوگیری کند.

6. تعویض به موقع: به موقع تسمه تایم را تعویض کنید. همانطور که قبلاً ذکر شد، تولیدکنندگان خودروها ممکن است یک زمان مشخص برای تعویض تسمه تایم توصیه کنند.

خرید و قیمت تسمه تایم خودرو

قیمت تسمه تایم برای هر خودروی خاص، بستگی به مدل خودرو، تولیدکننده، کیفیت تسمه و مکان خرید دارد. همچنین، بازار و شرایط محلی نیز می‌توانند قیمت را تحت تأثیر قرار دهند.

برای خرید تسمه تایم، شما می‌توانید به روش‌های زیر اقدام کنید:

1. نمایندگی یا سرویس خودرو: به نمایندگی یا سرویس خودروی مربوطه مراجعه کنید و قیمت انواع تسمه تایم برای مدل خودروتان را از آنها دریافت کنید. آنها معمولاً بهترین تسمه تایم مطابق با استانداردهای تولیدکننده را عرضه می‌کنند.

2. فروشگاه‌های قطعات اصلی خودرو: شما عزیزان می توانید به صورت حضوری به فروشگاه بزرگ هایپرکار مراجعه کنید و از نزدیک به بررسی انواع تسمه تایم و لیست قیمت تسمه تایم بپردازید. این فروشگاه‌ تسمه‌های متنوعی را برای مدل‌ها و تولیدکنندگان مختلف ارائه می‌دهد. شما در فروشگاه هایپرکار می توانید انواع برندهای تسمه تایم از قبیل تسمه تایم اپتی بلت OPTIBELT ، تسمه تایمینگ امکو EMCO ، تسمه تایمینگ ایساکو و برندهای معتبر دیگر را خریداری کنید.

3. فروشگاه‌های آنلاین معتبر: می‌توانید در فروشگاه‌ آنلاین هایپرکار بزرگ ترین فروشگاه خرید قطعات خودرویی در خاورمیانه انواع تسمه تایم و دیگر قطعات و لوازم یدکی خودرو را بررسی، مقایسه و خرید کنید تا در کم ترین زمان درب منزل تحویل بگیرید.

در هر صورت، توصیه می‌شود که برای خرید تسمه تایم از تسمه‌های با کیفیت بالا و برندهای معتبر استفاده کنید، زیرا تسمه تایم یک قطعه حیاتی است و باید با کیفیت مناسب و قابل اعتماد باشد. همچنین، در صورت امکان، بهتر است تسمه تایم اصلی و مطابق با مشخصات فنی تولیدکننده خودرو را تهیه کنید.